ديدار با اهريمن

چون خبر ِ مجاشع به نزديک ِ عثمان رسيد که او از سيستان بازگشت بر آن حال ، ربيع بن زياد بن اسد الذّيال الحارثی را با سپاهی بفرستاد سوی ِ عبدالله بن عامر ، که اين را به سيستان فرست . عبدالله او را بفرستاد به سيستان . به پهره‌ی ِ کرمان ( * پهرگ = فهرج ِ کنونی ِ بلوچستان ) برسيد . آن را به صلح بدادند ، و از آنجا به جالق شد ، مهتر ِ آن با او صلح کرد . باز ربيع او را گفتا مرا سوی ِ سيستان راه بايد نمود . گفت : اينک راه . چون از هيرمند بگذری ، ريگ بينی ؛ و از ريگ بگذری ، سنگ‌ريزه بينی ؛ زآنجا خود قلعه و قصبه پيداست .
ربيع رفت و سپاه برگرفت ، هيرمند بگذاشت ، سپاه ِ سيستان بيرون آمد پيش . حربی سخت کردند و بسيار از هردو گروه کشته شدند ؛ و از مسلمانان بيشتر کشته شد . باز مسلمانان نيز حمله کردند ؛ مردم ِ سجستان به مدينه ( * شهر ) بازگشتند . پس شاه ِ سيستان – ايران بن رستم بن آزادخو بن بختيار – [1] موبد موبدان را و بزرگان را پيش خواند و گفت : اين کاری نيست که به روزی و سالی و به هزار بخواهد گذشت ؛ و اندر کتاب‌ها پيداست ، و اين دين و اين روزگار تا زمان ِ ساليان [ ؟ ] باشد ، و به کشتن و به حرب اين کار راست نيايد ، و کسی قضاء ِ آسمانی شايد [ ؟ نشايد ] گردانيد . تدبير آن است که صلح کنيم . همه گفتند که صواب آيد . پس رسول فرستاد که ما به حرب کردن عاجز نيستيم ؛ چه ، اين شهر ِ مردان و پهلوانان است ؛ امّا با خدای تعالی حرب نتوان کرد و شما سپاه ِ خداييد ، و ما را اندر کتاب‌ها درست است بيرون آمدن ِ شما ؛ و آن ِ محمّد عليه‌السّلم و اين دولت دير بباشد . [2] صواب صلح باشد تا اين کشتن از هردو گروه برخيزد .
رسول پيغام بداد ، ربيع گفت : از خرد چنين واجب کند که دهقان می‌گويد ، و ما صلح دوست‌تر از حرب داريم . امان داد ، و فرمان داد سپاه را که سلاح از دست دور کنيد و کسی را ميازاريد ، تا هر که بخواهد همی‌آيد و همی‌شود . پس بفرمود تا صدری بساختند از آن کشتگان ، و جامه افکندند بر پشت‌هاشان ، و همی از آن کشتگان تکيه‌گاه‌ها ساختند . برشد بر آنجا بنشست ، و ايران بن رستم ، خود به نفس ِ خود و بزرگان و موبد موبدان بيامدند . چون به لشکرگاه اندرآمدند ، به نزديک ِ صدر آمدند ، او را چنان ديدند ، فرود آمدند و بايستادند . و ربيع مردی درازبالا ، گندمگون بود و دندان‌های ِ بزرگ و لب‌های ِ قوی . چون ايران بن رستم او را بر آن حال بديد ، و صدر ِ او از کشتگان ، بازنگريد و ياران را گفت : " می‌گويند اهريمن به روز فرا ديد نيايد . اينک اهريمن فراديد آمد که اندرين هيچ شک نيست ! " [3]

&
تاريخ ادبيّات فارسی ( از دوران ِ باستان تا عصر ِ فردوسی ) . برتلس . ترجمه‌ی ِ سيروس ايزدی . انتشارات ِ هيرمند . چاپ ِ اوّل ، 1374 .

?
دو سه مورد چنگک ( کروشه ) که در متن هست ، از من است .
[1] در اصل : خطّ ِ تيره‌ی ِ بسته را ندارد ، و يک « و » هم زايد است : ... بختيار [ و ] موبد ...
ضمناً در همه‌ی ِ موارد « موبد » به صورت ِ « مؤبد » آمده ، و اين غلط ِ محض است .
[2] عبارات درخور ِ هزار تأمّل است . پس تأمّل کن ؛ تأمّل کردنی !!
[3] تاريخ ِ سيستان ( ص 80 ، 81 ، و 82 ) . نقل ِ من از : تاريخ ادبيّات فارسی . برتلس ، ص 340 – 339 . ( مشخّصات ِ کتاب ِ « تاريخ ِ سيستان » را در هيج جای ِ مأخذ ِ خود نيافتم . )

$
پس‌نگاره : چند روزی بعد از پست ِ اين نوشته ، به نسخه‌ای از کتاب ِ « تاريخ ِ سيستان » ( چاپ ِ جعفر مدرّس صادقی ) دست يافتم و مطلب را در آن جسته و منقوله‌ی ِ سيروس ايزدی را با آن مقابله نمودم .
برای ِ متن ِ اين منبع ، اينجا را کليک کنيد .