بازپس ستانی

فکر می‌کردم تا کی می‌توان اين همه کارهای ِ بايسته را رها شده و رها کرده ، رها کرد و چشم به راه ِ « آينده » ماند ؟ بهانه هميشه هست ؛ به‌ويژه اگر اين بهانه « ترس » باشد ، که گويا ژنی ِ ما بيچارگان شده است .
يکی از کارهايی که چند سالی – شايد دست ِ کم ده سالی – است فکر ِ آغاز کردن ِ آن مرا رها نمی‌کند ، پروژه‌ی ِ عظيمی است که به زبان ِ ساده ، بر آن نام ِ « باز پس ستانی » نهاده‌ام . يعنی اين که بايد خودمان را واستانيم از چيزی که ما را از ما ربوده است .
در حقيقت ، اين پروژه‌ای است که وارونه‌ی ِ آن را داشته‌ايم – يا : داشته‌اندمان ! - . وقتی تازيان ِ غازيان [1] کارشان با تصرّف ِ نظامی ِ اين سرزمين تقريباً به سرانجام ِ خود رسيده ، تازه به گونه‌ای کاملاً جدّی با بنيادی‌ترين ِ مشکل ِ تصرّف ِ ايران روبرو شده‌اند : فرهنگ ِ ايرانی با تمام ِ توان در برابر ِ اسلام می‌ايستد . ستيزه‌ی ِ رو در رو ، جای ِ خود را به ايستادگی ِ توانمند ِ فرّ و فرهنگ می‌دهد . از روزبه پسر ِ دادويه ( ابن ِ مقفّع ) بزرگ کوشنده ی ِ فرهنگ ِ ايرانی ، بگير بيا تا ديگر پژوهندگان و پردازندگان ِ خدای‌نامک ، و تا زکريّای ِ رازی ، و باز ، تا برسيم به جنبش ِ پر دامنه‌ی ِ روی آوردن به فرّ و فرهنگی که به درازای ِ سه سده ، پايکوب ِ اهرمن بوده است . منظورم مشخّصاً جنبشی است که دوره‌ی ِ سامانی را به گونه‌ی ِ يکی از درخشان‌ترين ادوار ِ تاريخی ِ ايران ِ پس از هجوم جلوه‌گر ساخته است . و يکی از مهم‌ترين آثار ِ اين جنبش ، گزارش ِ هستی ِ پيشين ماست : شاهنامه .
امروزه ما بيشتر شاهنامه‌ی ِ فردوسی را می‌شناسيم . و اين دو علّت آشکار دارد : يکی اين که ديگر آثار ِ بزرگ برآمده از خدای‌نامک و روايات ِ نيوشايی و نوشتاری ِ کهن ، و همچنين اصل ِ آن نامه‌ها ، راه ِ نابودگی سپرده ، و ديگر اين که کار ِ فردوسی شاهکاری است بی‌مانند . بوده ، هست ، و خواهد بود . امّا نمی‌توان و نبايد تصوّر کرد که فردوسی از پيش ِ خود و به تنهايی به اين کارستان دست يازيده است . فردوسی در بطن و متن ِ يک جنبش ِ بزرگ ِ رستاخيز ِ ايرانی زيسته و به گزارش و سرايش ِ شاهنامه پرداخته است .
در اين باره ، جای ِ سخن بسيار است . پيش از اين نيز ، بسيار گفته‌اند و نوشته‌اند ؛ و خواهيم و خواهند گفت و نوشت . آن چه من می‌گويم سخن ِ تازه‌ای است . تازه ، به معنای ِ تازگی و زنده باشی ِ آن ؛ و همچنين تا اندازه‌ای ، از آن رو که تا کنون به اين روشنی و باريکی طرح نشده ؛ و يا اگر شده ، به هر دليل نشر ِ نيافته و دنبال نشده است .
اسلام ، که اکنون ديگر ، مسلمين ِ خود را از فرزندان ِ همين آب و خاک فراچنگ می‌آورده ، برای ِ بی‌اثر ساختن ِ ستيزه‌ی ِ بزرگ ِ ايران ، در کنار ِ همه‌ی ِ راه‌های ِ شوم ِ ديگر ، در اين کوشيده است که به ياری ِ دروغ ، کسانی از بزرگ ستيزندگان ِ ما را « مسلمان » و « اهل ِ اسلام » فرانمايد . بيش از سه سده و نيم کشتار و کتاب سوزان ، اين حقيقت را آشکار ساخته بوده است که رو در رو نمی‌توان با ايران در‌افتاد ! آری ، همين ايران ِ فتح شده‌ی ِ ناچيز شده‌ی ِ زبون‌وار ، تا الی امروز بزرگ‌ترين دشمن ِ اسلام به شمار رفته و می‌رود !
کوشيده‌اند فردوسی و رازی و بسيار ديگر از بزرگان ِ ما را از ما بستانند . و متأسّفانه ، توانسته‌اند . اکنون ، طرح ِ پيشنهادی ِ من به سادگی عبارت است از : پژوهش ِ دقيق ِ احوال و آثار ِ اين بزرگان ، برای ِ بررسی ِ و واکندن ِ اتّهامی که به ايشان بسته‌اند . بديهی است که بايد راستی را باور داشته باشيم و از دروغ بپرهيزيم . اگر مسلمانی ِ هريک از کسانی که نام و نشان و آثار ِ بزرگ دارند روشن شد ، بی هيچ درنگی آن يک را به اسلام وامی‌گذاريم ؛ امّا نمی‌توانيم به صرف ِ سخن ِ دشمن ، در باره‌ی ِ بزرگان ِ اين سرزمين داوری کنيم .
□
بگذاريد نمونه‌ای بياورم :
می‌گويند حافظ مسلمان بوده . به چه دليل ؟ - چون خودش می‌گويد و از شعر ِ او پيداست . ظاهراً درست می‌گويند . امّا اين دروغ ِ مسخره‌ای بيش نيست . چگونه می‌شود کسی مسلمان باشد ، امّا مثلاً معاد را انکار کند ؟! همه خوانده‌ايم که می‌گويد :
---------- گر مسلمانی از اين است که حافظ دارد
---------- وای اگر از پس ِ امروز بُوَد فردايی !
اين بيت از قديم مورد ِ مناقشه بوده . حتّی آورده‌اند که به سبب ِ اين بيت از سوی ِ فقها تکفير شده يا در معرض ِ تکفير قرار گرفته ، و به راهنمايی شيخ زين‌الدّين ِ تايبادی ( از صوفيّه‌ی ِ روزگار ، که در آن هنگام ، در بازگشت از سفر ِ مکّه در شيراز اقامت داشته ) بيتی پيش از آن درافزوده و آن را به گونه‌ی ِ « نقل » درآورده ؛ با اين توجيه که : نقل ِ کفر کفر نيست !
---------- اين حديثم چه خوش آمد که سحرگه می‌گفت
---------- بر در ِ ميکده‌ای ، با دف و نی ترسايی
---------- گر مسلمانی ... [2]
راست و ناراست ِ حکايت موضوع ِ ديگری است ؛ امّا به نظر ِ من با اين بيت ، وضع بدتر شده و حافظ به کفرگويی ِ خود اظهار ِ شادمانی را هم افزوده است . از اين سخن خوشش آمده که کسی ، و آن هم يک نفر ترسا ( = مسيحی ) ، و باز آن هم بر در ِ ميکده ، و باز از همه بدتر : با دف و نی ، می‌زده و می‌خوانده ، و معتقدات ِ الهی را مسخره می‌کرده ! کجای ِ اين رفتار به مسلمانی می‌خورد ؟!
واقع ِ امر اين است که وقتی امروز ِ روز ، با اين انبوه ِ پيشرفت ِ آزادی و حقوق ِ بشر در جهان ، کمتر کسی پيدا می‌شود که در يک کشور ِ تحت ِ سلطه‌ی ِ اسلام ، در حالی که به ضرب ِ زور مسلمانی به نافش بسته شده ، جرأت ِ اظهار ِ کفر و بی دينی کند و يا از دين ِ زورکی ِ خود برگردد ، نمی‌توانيم توقّع داشته باشيم که حافظ می‌بايد از اين صريح‌تر کفر ِ خود را آشکار می‌کرد .
□
در اين نکته بی گمانم که رازی و رودکی و فردوسی و ابن ِ سينا و فخرالدّين اسعد گرگانی و ناصر ِ خسرو و خيام و انوری و بسياری ديگر از بزرگان ِ ما به يک نيم‌رگ هم مسلمان نبوده‌اند . آنچه سند ِ مسلمانی ِ ايشان تلقّی می‌شود ، تنها دو چيز است : يکی آنچه گهگاه در آثار ِ ايشان ديده می‌شود ، و ديگر گفته‌های ِ ديگران ، و باور ِ عمومی .
...
اگر به دنيا بودم و فرصت کردم ، در بخش‌های ِ آينده بيشتر به اين موضوع خواهم پرداخت .

?
[1] اين تعبير را که فعلاً بی توضيح ، برای ِ « اهل ِ اسلام » به کار می‌برم ، ديده‌ام که تا اندازگکی گويا جا افتاده و ديگرانی از خودمان نيز آن را به کار می‌برند .
[2] حافظ ِ شيرين سخن ( نکته دانی بذله‌گو چون ... ) . دکتر محمّد معين . به کوشش ِ دکتر مهدخت معين . ( 2 جلد ) . انتشارات ِ معين . چاپ ِ دوّم ، 1370. ( رک : ج 1 ص 292. معين برای ِ اين حکايه سه مأخذ نام برده : حبيب‌السّير ، دريای ِ کبير ، آثار ِ عجم . )