تقابل ِ دانش و اعتقاد

راهی برای ِ سازش و آشتی وجود ندارد ؛ از ميان ِ آزادی و بردگی ، ميان ِ آگاهی ِ روشن و عواطف ِ مبهم ، ميان ِ دانش و اعتقاد ، بايد يک‌کدام را برگزيد . برای ِ انسان ِ امروزی ، برای ِ انسان ِ عصر ِ روشن‌انديشی ، اين گزينش جای ِ هيچ ترديدی ندارد .
-----------------------------ارنست کاسيرر [1]
q
کانت ، راست‌شمردن را بر سه گونه می‌داند : 1 . عقيده‌داشتن 2 . گرويدن 3 . دانستن .
می‌نويسد :
« عقيده‌داشتن گونه‌ای راست‌شماردن است که با آگاهی ، هم به‌سان ِ ذهنی و هم به‌سان ِ عينی ، نارساست . اگر راست‌شماردن ، فقط به‌سان ِ ذهنی رسا باشد و هم‌هنگام به‌سان ِ عينی نارسا انگاشته شود ، گرويدن خوانده می‌شود . سرانجام ، راست‌شماردنی که هم به‌سان ِ ذهنی رسا باشد ، و هم به‌سان ِ عينی ، دانستن خوانده می‌آيد . بسندگی ِ ذهنی ، اعتقاد ( برای ِ خود ِ من ) ناميده می‌شود ؛ و بسندگی ِ عينی ، قطعيّت ( برای ِ همگان ) . » [2]

&
فلسفه‌ی ِ روشن‌انديشی . نوشته‌ی ِ ارنست کاسيرر . ترجمه‌ی ِ نجف دريابندری . انتشارات ِ خوارزمی . اوّل ، 1372 هـ . ش . – تهران .
سنجش ِ خرد ِ ناب . ايمانوئل کانت . ترجمه‌ی ِ دکتر مير شمس‌الدين اديب‌سلطانی . انتشارات ِ اميرکبير . چاپ ِ نخست ، 1362 هجری ِ خورشيدی ؛ 1983 ميلادی .
?
[1] فلسفه‌ی ِ روشن‌انديشی ، ص 188.
[2] سنجش ِ خرد ِ ناب ، ص 857 .